Tp.HCM bắt tay xây hồ chống ngập

Tp.HCM bắt tay xây hồ chống ngập

Trung tâm điều hành Chương trình chống ngập nước Tp.HCM vừa cho biết, đang triển khai đồ án quy hoạch xây dựng 103 hồ điều tiết trên toàn thành phố (TP) với tổng diện tích khoảng 875 ha. Theo đó, trước hết sẽ xây hồ điều tiết tại công viên Bàu Cát (Q.Tân Bình) là dự án thí điểm hồ điều tiết ngầm đầu tiên của TP; nếu thành công sẽ nhân rộng. Nhiều người dân xem đây là một tin vui, song giới khoa học lại khá đắn đo!

Xuân Nghi

Chuyện xây hồ thoát nước để chống ngập không mới, ở nhiều quốc gia trên thế giới, việc xây hồ chống ngập thậm chí được quy hoạch từ lúc lập quy hoạch đô thị. Tại Tp.HCM, vấn đề này từng được các nhà khoa học, các chuyên gia nói đến từ nhiều năm nay.

Cần 66.820 tỷ đồng để giải quyết dứt điểm ngập!

Theo kế hoạch đầu tư các dự án chống ngập giai đoạn 2016 - 2020 của UBND Tp.HCM, bên cạnh các giải pháp nạo vét kênh rạch, lắp đặt hệ thống cống bao, xây dựng nhà máy nước thải... TP sẽ chi 950 tỷ đồng để xây 3 hồ điều tiết nhằm giải quyết tình trạng ngập ở khu trung tâm (Bàu Cát – Tân Bình, Gò Dưa – Thủ Đức, Khánh Hội – quận 4).

Về hồ điều tiết ở Bàu Cát, Trung tâm điều hành Chương trình chống ngập nước Tp.HCM (TTCN) cho biết đưa ra nhiều phương án thi công như xây dựng hồ ngầm bằng bê tông cốt thép, hoặc xây dựng bằng vật liệu nhựa rỗng dạng nông hoặc sâu. Dự kiến chiều dài của hồ khoảng 125m, rộng 32m, sâu 2,5m, có khả năng trữ 10.000 m³ nước mưa. Hồ điều tiết có chức năng giúp giảm ngập khi mưa vượt tần suất thiết kế cống hiện hữu: gần 76mm trong vòng 3 giờ cho một lưu vực khoảng 20 ha xung quanh khu vực Bàu Cát. Ông Nguyễn Hoàng Anh Dũng, Phó giám đốc TTCN cho biết, nếu TP đồng ý, dự án có thể thi công ngay trong quý II/2016 và hoàn thành sau 8 tháng thi công. Hồ điều tiết Gò Dưa quy mô khoảng 24 ha, chia làm 3 hồ có kết nối với nhau, trong đó 2 hồ quy mô 16,1 ha xây dựng tại khu quy hoạch công viên VH-TDTT Tam Phú. Để phát huy khả năng chống ngập khi gặp mưa kết hợp triều cường cao, TTCN còn đề xuất đặt 2 trạm bơm tại cống Gò Dưa và cống Ông Dầu. Dự án này cũng được dự kiến xây dựng trong năm 2016…

Theo ông Đỗ Tấn Long, Trưởng phòng Quản lý hệ thống thoát nước thuộc TTCN, đến năm 2020, Sài Gòn sẽ hết ngập nếu TP thực hiện xong các dự án theo quy hoạch thoát nước giai đoạn 2016 - 2020, đồng thời lượng mưa không vượt tần suất dự báo. Để làm được điều nay, ông Long cho rằng “Phải có tiền!”, và ông cho biết: Tp.HCM đang cần thêm 66.820 tỷ đồng để thực hiện việc chống ngập đến năm 2020. Nếu được thực hiện sẽ giải quyết được ngập cho khu vực rộng 550 km² và giải quyết an sinh xã hội cho khoảng 6,6 triệu người dân TP (!).

 Đã đánh giá hết tác động?

Một chuyên gia về giao thông tại Tp.HCM, TS Phạm Sanh, nguyên giảng viên ĐH GTVT Tp.HCM, chia sẻ: Đã đến lúc phải nhìn lại kết quả công tác phòng chống bão lũ và chống ngập tại các thành phố ở Việt Nam sao cho bền vững hơn, khoa học hơn, vượt xa hơn các cảnh báo chung chung. Các giải pháp xử lý tình thế nhằm giải quyết hậu quả, các kết quả hội nghị, hội thảo dựa trên kiến thức các chuyên ngành riêng lẻ, các dự án tốn kém nhưng không đánh giá được hiệu quả. Cứ đổ lỗi cho thiên tai là không công bằng!

Về vấn đề xây hồ điều tiết chống ngập tại Tp.HCM, Chuyên gia về Động lực học biển và Công trình thềm lục địa TS Trương Đình Hiển, Viện Vật lý thuộc Viện hàn lâm HK&CN Việt Nam, trước khi xây hồ rất cần thiết phải đánh giá các nguyên nhân một cách xác đáng, và điều quan trọng số 1 là xây hồ điều tiết là chỉ để chứa nước mưa, không được dùng để chứa cả nước triều. TS. Hiển phân tích: Trên nguyên tắc, hồ điều tiết với hệ thống cống rãnh thoát nước sẽ dẫn nước mưa khi mưa về. Hồ có hệ thống van tự động đóng mở. Khi nước mưa đổ vào, bên ngoài gặp triều lên, hệ thống van sẽ tự động đóng lại, đến khi triệu rút xuống, mực nước trong hồ chứa cao hơn, hệ thống van xả sẽ tự động mở ra, đưa nước mưa ra bên ngoài.

Là khoa học gia từng có công trình nghiên cứu (cùng với các cộng sự) về xây dựng hệ thống thoát lũ cho tuyến kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè tại Tp.HCM mười mấy năm về trước, TS. Trương Đình Hiển đưa ra các phân tích khá chi tiết. Theo ông, có 3 nguyên nhân chủ yếu gây ngập nước tại Tp.HCM: Do tác động của thủy triều bởi biến đổi khí hậu; do mưa và lũ (chủ yếu là mưa); và do nước thải và hệ thống cống rãnh tắc nghẽn. Để chống ngập có hiệu quả, nhà khoa học lão thành này khẳng định: “Không thể tiến hành đồng thời các yếu tố trên, mà phải nghiên cứu và đấu loại từng yếu tố một, một cách dứt khoát, dứt điểm. TS. Trương Đình Hiển đưa ra công thức tổng quát 3 bước như sau. Bước 1, bằng mọi biện pháp và chương trình, phải loại thủy triều khỏi khu vực Tp.HCM. Bước 2, sau thủy triều, phải chọn thời điểm vào mùa khô (loại mưa) để xem xét các vùng bị ngập (không do triều). Bước 3, khi mùa mưa đến, sẽ tiến hành xem xét các trận mưa cực lớn gây ngập những vùng còn lại, và khắc phục dứt điểm.

Để giải quyết yếu tố thứ nhất là ngập triều và nước dâng (do BĐKH), theo TS. Hiển Tp.HCM phải có bình đồ rõ ràng, với tỷ lệ 1/500 để theo dõi và thi công rốt ráo từng vấn đề một. Các nhà khoa học phải tính được độ cao mực thủy triều lúc đạt đỉnh với đơn vị thời gian 100 năm/lần (tiêu chuẩn quốc tế). Kế tiếp, áp mực thủy triều này vào bình đồ hiện có của Tp.HCM. Ta sẽ phát hiện được tất cả các vùng bị ngập do thủy triều. Đây là vấn đề hoàn toàn mang tính kỹ thuật. Cũng theo ông, ngập do thủy triều lại bởi 2 yếu tố tác động trực tiếp, là ngập do địa hình thấp, và ngập do nước xâm lấn bằng hệ thống cống rãnh.

Khi đã loại trừ được yếu tố thủy triều, cần phải chọn thời điểm mùa khô để xem xét (tiếp tục) các vùng bị ngập. Vì đây là thời kỳ không mưa nên khi phát sinh ngập là do nguyên nhân hệ thống cống rãnh, nước thải bị nghẹt. Sau khi đã loại được 2 yếu tố trên, vào mùa mưa, sẽ tiến hành nghiên cứu những cơn mưa cực lớn khả dĩ gây ngập, để phát hiện những vùng còn ngập, nhằm xác định chắc chắn: “Ngập là do mưa!”, từ đó có giải pháp giải phóng nước mưa cho các vùng này.

Hiện tại, trên địa bàn Tp.HCM chưa có các hệ thống hồ chứa đủ lớn (theo tiêu chuẩn đô thị). Vì vậy, theo TS. Hiển, việc xây dựng các hồ điều tiết chống ngập (chứa nước mưa) là hết sức cần thiết và lẽ ra đã phải làm làm từ lâu. Tuy nhiên, ông Hiển cho rằng nếu không tính đúng, tính đủ, tính kỹ thì tiền sẽ mất mà tật vẫn mang. Và để thoát nước mưa, trước hết cần nạo vét các kênh, rạch sẵn có tạo thành những vùng chứa nước mưa và nước thải. “Trên thực tế, thời gian qua, khi triển khai một số dự án chống ngập, Tp.HCM đã tiến hành san lấp một số các kênh, rạch để đặt cống hộp và làm đường trên chính dòng kênh, rạch này. Điều này là phản khoa học; vì vừa làm hẹp lưu lượng thoát nước tự nhiên (giữa cống so với dòng kênh), vừa làm gia tăng lượng nước thải do sinh hoạt bởi một tập quán rất Việt Nam: nơi đâu có con đường, có mặt tiền, nơi đó có cư dân sinh sống”.

(Thời báo Kinh tế Việt Nam ngày 18/9/2015)